Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o językach regionalnych z 6 stycznia 2005 roku ustala kryteria, jakie musi spełnić społeczność, aby można ją było prawnie uznać za mniejszość narodową. Przede wszystkim jest to grupa obywateli Polski, która:
- jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP;
- w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
- dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
- ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
- jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej 100 lat;
- utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Zgodnie z tymi kryteriami za mniejszość narodową uznaje się mniejszości: białoruską, czeską, litewską, niemiecką, ormiańską, rosyjską, słowacką, ukraińską oraz żydowską.
Ta sama ustawa za mniejszość etniczną uznaje grupę obywateli polskich, która:
- jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP;
- w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
- dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
- ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
- jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej 100 lat;
- nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Za mniejszości etniczne w Polsce uznaje się więc mniejszość: karaimską, łemkowską, romską oraz tatarską.
Ustawa reguluje prawnie istnienie tylko wymienionych przez siebie mniejszości, a także określa kwestie języka, jakim się posługują, kwestie związane z oświatą, a także nazewnictwem ulic. Istnienie pozostałych mniejszości, jak choćby greckiej czy wietnamskiej, nie jest usankcjonowanie prawnie.
Za mniejszość etnografowie uznają pewną zbiorowość społeczną, mniejszą liczbowo od innej zbiorowości społecznej, która to wyróżnia się pewnymi specyficznymi cechami: odmiennością rasy, pochodzeniem etnicznym, językiem, religią, obyczajami, historycznym i kulturowym poczuciem własnej odrębności i wynikających z tego następstw społeczno-politycznych i prawnych (Nikitorowicz, 2010).
W Encyklopedii socjologii, pod hasłem „Mniejszości”, Tadeusz Paleczny (1999) zwraca uwagę na fakt, iż mniejszości antropologiczne czy też rasowe rzadko dążą do uzyskania pełnej autonomii politycznej.
- jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP;
- w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
- dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
- ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
- jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej 100 lat;
- utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Zgodnie z tymi kryteriami za mniejszość narodową uznaje się mniejszości: białoruską, czeską, litewską, niemiecką, ormiańską, rosyjską, słowacką, ukraińską oraz żydowską.
Ta sama ustawa za mniejszość etniczną uznaje grupę obywateli polskich, która:
- jest mniej liczebna od pozostałej części ludności RP;
- w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
- dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
- ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
- jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP od co najmniej 100 lat;
- nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
Za mniejszości etniczne w Polsce uznaje się więc mniejszość: karaimską, łemkowską, romską oraz tatarską.
Ustawa reguluje prawnie istnienie tylko wymienionych przez siebie mniejszości, a także określa kwestie języka, jakim się posługują, kwestie związane z oświatą, a także nazewnictwem ulic. Istnienie pozostałych mniejszości, jak choćby greckiej czy wietnamskiej, nie jest usankcjonowanie prawnie.
Za mniejszość etnografowie uznają pewną zbiorowość społeczną, mniejszą liczbowo od innej zbiorowości społecznej, która to wyróżnia się pewnymi specyficznymi cechami: odmiennością rasy, pochodzeniem etnicznym, językiem, religią, obyczajami, historycznym i kulturowym poczuciem własnej odrębności i wynikających z tego następstw społeczno-politycznych i prawnych (Nikitorowicz, 2010).
W Encyklopedii socjologii, pod hasłem „Mniejszości”, Tadeusz Paleczny (1999) zwraca uwagę na fakt, iż mniejszości antropologiczne czy też rasowe rzadko dążą do uzyskania pełnej autonomii politycznej.
Z kolei mniejszości wyróżniane na podstawie kryterium terytorialno-kulturowego, w którego skład wchodzą takie elementy jak: język, tradycje, czy styl życia cechuje silne poczucie integracji i więzi wewnątrzgrupowych. Funkcjonują w ramach systemu innego państwa, niezależnie od swojej woli, oderwani od zbiorowości pochodzenia w wyniku historycznych zmian terytorialnych, ustalonych granic państwowych czy przesiedleń. W takim rozumieniu Polskę zamieszkują mniejszości narodowe jak: Litwini, Ukraińcy, Niemcy, Białorusini.
Innym rodzajem mniejszości typu terytorialno-kulturowego są takie mniejszości, które wchodzą w skład suwerennych narodów, jak na przykład Baskowie w Hiszpanii i Francji, czy Łemkowie w Polsce.
Innym jeszcze rodzajem są mniejszości migracyjne, charakterystyczne dla większości narodów, gdzie mniejszość danego pochodzenia zamieszkuje inne kraje i tworzy wspólne, duże grupy emigracyjne, jak choćby nasza Polonia w Stanach Zjednoczonych czy Wielkiej Brytanii.
Poza tymi trzema rodzajami występuje jeszcze jeden istotny rodzaj mniejszości, a mianowicie mniejszości regionalne, które są autochtoniczne (czyli historycznie pierwotnie zamieszkują dany teren w odróżnieniu od ludności napływowej), nieposiadające charakteru narodowego, takie jak Kaszubi czy Ślązacy (Paleczny, 1999; Nikitorowicz, 2010).
Źródła
Nikitorowicz, J. (2010). Grupy etniczne w wielokulturowym świecie. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Paleczny, T. (1999). Mniejszości. W: Encyklopedia socjologii, Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 261, t. 2.
Strona Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji poświęcona mniejszościom
Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 roku
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz